İstanbul Kısırlık Tedavisi

Günümüzde birçok çift bebek sahibi olmak istemekte ancak herhangi bir olumlu sonuç alamamaktadır. Bu durum halk arasında kısırlık olarak adlandırılırken tıp literatüründe infertilite olarak tanımlanmaktadır. 

KISIRLIK NEDİR?

Çoğunlukla kısırlık (infertilite) kadında hiç gebeliğin oluşmaması ya da önceden gebeliğin oluşmasına rağmen başka bir gebeliğin oluşmaması şeklinde ortaya çıkmaktadır.

Kadınların genelikle %25’i hayatlarının herhangi bir döneminde kısırlık vakasıyla karşılaşmaktadır.Her kadının doğurganlık açısından en verimli görülen yaş ise 25 civarıdır. Genellikle 35 yaşından sonra ise kadındaki doğurganlık özelliği belirgin ölçülerde azalmaktadır.

Evli çiftlerin ise 3 aylık bir dönemde gebelik şansına ulaşması ortalama %57 oranındadır; ancak bir sene sonrasında %93 oranında gebelik şansı düşmektedir.

Kısırlık teşhisi için genç çiftlere erken davranmamak faydalı olacaktır. Çiftin yaşı 25 civarında ise kısırlık(infertilite) tetkitlerine başlamak için bir iki yıla kadar beklenebilir.

Gebeliğin oluşumu için; sağlıklı yumurta hücresi, sağlıklı sperm hücresi, açık ve sağlıklı en az bir tüp ve döllenmiş yumurtanın yerleşebileceği normal bir rahim boşluğu bulunması gerekir.

Kısırlık Nedenleri ve Risk Faktörleri

Günümüzde birçok çift bebek sahibi olmak istemekte ancak uzun süre denemelerine rağmen pozitif sonuç alamamaktadır. Kısırlık tanısı konulabilmesi için yaklaşık 1 yıl boyunca korunmasız olarak denemek ve herhangi bir gebelik oluşumu gerçekleşmemiş olması gerekmektedir. Bebek sahibi olmak tüm çiftler için oldukça heyecanlı bir olaydır ve yaşam tarzlarının bütününü değiştirmektedir. Bu nedenle birçok çift planlı gebelik ile bebek sahibi olmayı seçmektedir.

Kısırlık probleminin birden çok nedeni bulunmaktadır. Bu nedenler hem kadın hem de erkek kaynaklı olabileceği gibi aynı zamanda doğumsal ya da çevresel etkenler ile gelişebilmektedir. Kısırlık nedenlerinin başlıca risk faktörleri şu şekilde sıralanabilmektedir;

Yaş faktörü; ileri yaşlarda özellikle kadınların doğurganlık fonksiyonlarında önemli derecede düşüş yaşanmaktadır.

Sigara ve alkol kullanımı; sigara ve alkol içeriğindeki zararlı maddeler nedeni ile gerek yumurta gerekse de sperm hücrelerinde büyük oranda hasar bırakmaktadır.

Aşırı kilo; ideal kilonun üzerinde olan kadın ve erkeklerde kısırlık görülme riski artmaktadır.

Zayıflık; Yeme bozuklukları yaşayan kadınlarda B12, demir, çinko ve folik asit gibi maddelerin eksikliği nedeni ile doğurganlık fonksiyonları zarar görmektedir.

Aşırı spor; ağır egzersiz ve sporlar kadınlarda yumurtlama problemlerine yol açmaktadır.

Stres; her hastalığın gelişiminde etkili olan stres kısırlık nedenleri arasında da önemli rol oynamaktadır.

Erkeklerde Kısırlık Nedenleri

 

Erkeklerde başlıca kısırlık nedenleri şu şekilde sıralanabilmektedir;

• Hormonal nedenler; sperm hücrelerinin üretiminde etkili olan hormonların salgılanmasında dengesizlik bulunması
• Doğumsal anatomik bozukluklar; hipospadias, inmemiş testis ya da utangaç testis gibi doğumsal problemler ya da varikosel
• Testis tümörleri; tümörlerin tedavisinde uygulanan radyo terapi tedavileri sağlıklı sperm üretimini önemli ölçüde etkilemektedir.
• Spermde bulunan bozuklukları; azorspermi
• Travmalar; testislerin travmalara maruz kalması sonucunda işlevlerini yitirmesi
• Enfeksiyon; klamidya ya da bel soğukluğu olarak bilinen klamidya
• Genetik
• Alkol, sigara kullanımı
• Kullanılan birtakım ilaçlar

Kadınlarda Kısırlık Nedenleri

Kadınlarda kısırlık nedenleri şu şekilde sıralanabilmektedir;

• Hormonal dengesizlik
• Yumurtlama düzensizlikleri
• Doğumsal anomaliler
• Tüplerin hasarlı ya da kapalı olması
• Rahim ağzı problemleri

Kısırlık Tanısı

Kısırlık tanısı konulabilmesi için öncelikle çiftin 1 yıl boyunca korunmasız bir şekilde denemeleri gerekmektedir. Bununla birlikte erkek ve kadın ayrı ayrı gerek kan gerekse idrar tahlillerine tabi tutulmakta ve fizik muayene gerçekleştirilmektedir. Kadınlarda ayrıntılı bir jinekolojik muayene erkeklerde ise ayrıntılı bir ürolojik muayene ile kısırlık nedeni ya da nedenleri belirlenebilmektedir. Kısırlık tanısı konulduktan sonra belirlenen nedenlerin öncelikle tedavi edilmesi gerekmektedir.

Kısırlık Belirtileri Nelerdir?

Kısırlık belirtileri kadınlarda ve erkeklerde farklı şekillerde açığa çıkmaktadır. Kadınlarda kısırlık belirtileri hemen hemen kesin bir belirti göstermezken adet düzensizliği, meme başından sıvı gelmesi, aşırı kilo ya da aşırı zayıflık gibi fizyolojik problemler belirti olarak kabul edilmektedir.

Erkeklerde kısırlık belirtileri ise kadınlara oranla çok daha azdır. Bununla birlikte sertleşme problemleri, boşalmada güçlük gibi problemler kısırlık belirtileri olarak sayılmaktadır.

Kısırlık Tedavisi Yöntemleri Nelerdir?

Kısırlık çeşit ve tedavi yöntemlerini şu şekilde sıralayabilriz.

Rahim ağzı kaynaklı kısırlık (Servikal Faktör):
Sperm hücreleri cinsel ilişki sırasında rahim ağzının önüne dökülür ve hareketleri ile doğum kanalını geçerek rahime ulaşır. Rahim ağzı salgısı, yalnızca yumurtlama döneminde spermlerin serbestçe geçişine izin verir. Yumurtlama dönemi dışında hormonal etkiler nedeniyle rahim ağzı salgısının yapısı ve kıvamı sperm geçişine izin vermez. Bazı kadınlarda ise rahim ağzı salgısı içinde sperme karşı antikor denilen bağışıklık sisteminin oluşturduğu maddeler bulunabilir ve yumurtlama döneminde bile sperm hücre fonksiyonlarını bozarak rahime ulaşmasına engel olarak infertiliteye sebep olabilir. Rahim ağzı kaynakli kısırlık düşünülen hastalarda rahim içi aşılama (intrauterin inseminasyon= IUI) uygulanabilir.

Rahim kaynaklı kısırlık (uterin faktör):
Rahim içinde gebeliğin yerleşip büyüyeceği boşluğun anormallikleri de gebelik için engel oluşturabilir. Rahim filmi (Histerosalpingografi=HSG) rahim içini ve tüpleri (fallop kanallarını) değerlendirmek için kullanılan birinci basamak testtir.

Rahim filmi nasıl çekilir?
Histeroskopi rahim içi boşluğun optik bir aletle incelenmesi işlemidir. Gelişen teknoloji ile HSG sistemiyle ağrısız rahim filmi de çekilmektedir.

Tüp (fallop tüpü) kaynaklı kısırlık (tubal faktör):
Gebeliğin oluşumu için en az bir fallop tüpünün sağlıklı ve açık olması gereklidir. Fallop tüpleri yumurtayı yakalayıp tüp içine almasını ve döllenme sonrası döllenmiş yumurtanın rahim içine taşınmasını sağlayan çok hassas ve detaylı bir yapıya sahiptir. Bu yapının bozulması yumurtanın taşınmasını ve döllenme olayını engelleyebilir.
Fallop tüpüne ulaşan genital enfeksiyonlar, diğer karın içi organlardan kaynaklanan enfeksiyonlar (ör. Apandisit) veya tüpte yerleşmiş dış gebelik gibi olaylar tüplerde hasara neden olabilir. Kısır hastaların yaklaşık üçte birinde kısırlığın sebebinin tubal hasar olduğu tesbit edilmektedir. Tüplerin yapısını değerlendirmek için rahim filmi (HSG) ve/veya laparoskopi (optik bir aletle, karın açılmadan yumurtalıklar, tüpler ve rahimin değerlendirildiği ameliyat şekli) yapılabilir. Her iki tüpün hasarlı ve fonksiyon göremez durumda olduğu hastalarda tüp bebek (İn-vitro Fertilizasyon=IVF) ile gebelik elde edilebilir.

Yumurtlama problemlerinden kaynaklı kısırlık (ovulatuar faktör):
Tüm kısır kadınların yaklaşık ¼’ünde, kısırlık nedeni düzensiz veya anormal yumurtlamadır. Kadının adet düzeni yumurtalıklarının durumu hakkında fikir verebilir.

Basal vücut ısısı takibi, idrarda luteinize edici hormon (LH) ve kanda progesteron hormonu tesbiti, rahim içi adet tabakasının incelenmesi (endometrial biopsi) ve ultrasonografi ile yumurtlamanın takibi gibi yöntemler ile hastanın yumurtlamasının olup olmadığı tesbit edilebilir.

Bazal vücut ısısı takibi, kolay uygulanabilen, basit ve ucuz bir yöntemdir. Yumurtlama sonrasında (beklenen adetten 12-16 gün önce) salgılanan progesteron hormonu, rahim içi tabakayı döllenmiş yumurtanın tutunup yerleşmesi için uygun hale getirir. Yumurtlama sonrasında salgılanan progesteron hormonuna bağlı olarak adet döneminin ortasına rastlayan dönemde vücut ısısı yaklaşık 1 derece yükselir. Yumurtlama olmaz ise vücut ısısında artış olmaz.

Bazal vücut ısısı takibi nasıl yapılır?
Kadın her gün uyandıktan sonra, yataktan kalkmadan, ağızdan vücut ısısını ölçerek adet gününe göre kaydeder. Vücut ısısında artışa sebep olan diğer durumlarda (ör. Gripal enfeksiyon) gibi durumlarda bu değerlendirme yanıltıcı olabilir.
İdrarda luteinize edici hormon (LH) takibi: bu amaçla özel idrar çubukları kallanılır.
Rahimin iç tabakasından alınan biopsi: Beklenen adet tarihinden 1- 3 gün önce rahim içi adet tabakasından alınan (endometrial) biopsiler yumurtlamanın olup olmadığı konusunda fikir verir ancak günümüzde hormon testleri bu yöntemin yerini almıştır.
Yumurtlamanın ultrasonografi ile takibi: Ultrasonogarfi ile follikül (yumurtanın içinde geliştiği küçük kistler) takibi ile değerlendirilir.
Yumurtlama problemi olan kadınlarda, yumurta gelişimi için kullanılan hormon ilaçları ile hastaların%80’inde yumrutlama sağlanabilir. Gebeliğe engel başka bir durum yok ise başarılı 6 yumurtlama tedavisi ile hastaların yarısı gebe kalabilir.

Karın zarı kaynaklı kısırlık (peritoneal faktör)
Geçirilmiş ameliyatlar, iç organ enfeksiyonları ve endometriozis karın duvarını ve iç organları saran zar tabakasında (periton) yapışıklıklara (adezyon) sebep olarak yumurtaların fallop tüplerine veya tüpten rahime ulaşmasını engelleyebilir.
Endometriozis, normalde sadece rahim içide bulunan adet tabakasının rahim dışında bulunması ile ortaya çıkar ve adet kanaması dönemlerinde bu bölgelerde de kanama olduğu için şiddetli ağrı ve bu kanamanın sebep olduğu hasar nedeniyle zaman zaman kasık ağrısı ve cinsel ilişki sırasında ağrı oluşabilir. Endometrium dokusunun yumurtalıkta kist oluşturduğu hastalarda kist içine kanama sonucunda biriken kan zamanla çikolataya benzer hal alır ve bu “çikolata kisti”olarak adlandırılır. Bu kistler belli büyüklüğe ulaştığında laparaskopi ile çıkarılır. Bu hastalık ayrıca karın içinde yapışıklıklar oluşturabildiği gibi normal yumurtalık dokusuna da zarar verir ve infertiliteye sebep olabilir.

Açıklanamayan kısırlık (unexplained infertilite):
İnfertil çiftlerin kadarında tüm tetkikler normal olmasına rağmen gebelik oluşmamasıdır. Bu çiftlerde gebeliği sağlamak amacıyla yumurtlamayı uyarıcı ilaçlar ve rahim içi aşılama (IUI) kullanılır. Bu tedaviler ile 3-6 adet döneminde gebelik elde edilememesi durumunda tüp bebek yöntemi uygulaması önerilir.

Kadınlara Uygulanan Kısırlık Tedavisi

Kadınlarda kısırlık tedavisi öncelikle kısırlığa neden olan faktörlerin belirlenmesi ile başlamaktadır. Bu faktörlerin her birinin gerek tedavi edilerek gerekse kadının yaşam tarzında birtakım değişikliklere giderek ortadan kaldırılması gerekmektedir.

Erkeklere Uygulanan Kısırlık Tedavisi

Erkeklere uygulana kısırlık tedavisinde de kadınlarda olduğu gibi neden olan faktörlerin ortadan kaldırılması ile başlamaktadır. Bununla birlikte kısırlık tedavisinde başvurulan yöntemler başlıca aşılama ve tüp bebek tedavileridir.