Aile Planlaması Yöntemleri

Doğum Kontrol Yöntemleri

Gebeliğin sınırlandırılma yöntemlerini iki grupta değerlendirmek mümkündür. Bu yöntemlerin avantajları olduğu gibi dezavantajları da bulunmaktadır. Her yöntem ise herkese uygun değildir. Bu nedenle bir uzman hekim tarafından önerilen korunma yöntemini uygulamak sağlıklı olacaktır.

Uygulanan geleneksel yöntemler; geri çekme, takvim metodu ve ilişki sonrası vajina yıkaması gebelik riski en fazla olan yöntemlerdir. Bu yöntemlerden ülkemizde en fazla kullanılanı geri çekilme yöntemidir. Geri çekme yönteminde en doğru uygulanan şeklinde bile gebelik önleme başarısı %9-15 oranındadır.

Bariyer metodlar ise kondom(prezervatif),vajinal kondom, vajinal diyafram, servikal başlık olarak sıralanmaktadır.

Prezervatif özellikle cinsel yolla bulaşan hastalıkları engelleyen bir yöntemdir. Yönteme ait başarısızlıklar sanıldığının aksine yapım hatalarından çok kullanım hatalarına bağlıdır. Kondom ilişkiye başlanmadan takılmalı, erkek boşaldıktan sonra penisin sertliğini kaybetmesi ile semenin vajinaya bulaşması engellenmelidir.

Vajinaya yerleştirilen Vajinal Diyafram ise rahim ağzını da içine alacak şekilde arkaya doğru uzanan bir bariyer yöntemidir. Yaygın olarak yurtdışında kullanılmaktadır. Avantajı ise; ilişkiden önce yerleştirilip, 6 saat süreyle çıkartılması gerekmesidir. Uygulayabilen kadınlar için iyi bir yöntemdir.

Servikal başlık ise diyaframın rahim ağzına yerleştirilen şeklidir. 24 saat süreyle yerinde kalabilir. Dezavantajı ise yerleştirilmesinde zorluk yaşanmasıdır. Servikal başlık yaygın olarak kullanılan bir yöntem olmadığı için servikal başlık kullanmayı düşünen kadınların öncelikli olarak doktoru tarafından bu yöntem için uygunluğu saptanmalıdır. İdrar yolu enfeksiyonlarına da sahip olabilir.

Aile planlamasında Hormonal Yöntemler

En yaygın kullanılıp en etkili olan yöntemlerdir. En sık kullanılan şekli doğum kontrol haplarıdır. Diğer yöntemler ise aylık,3 aylık iğneler ve implantlar olarak yer alır.

Doğum Kontrol Hapları(OKS):

İçerdikleri hormonlar sayesinde, öncelikle yumurtlama (ovulasyon) sürecinin geçici olarak durdurulmasını sağlayarak etki gösteren doğum kontrol hapları, günümüzde modern kadının aile planlamasında ilk olarak düşündüğü yöntemler arasında yer alır.

Doğum kontrol hapları yumurtlamayı baskılayarak gebeliği engeller. Doğum kontrol hapları 21 tabletlik formlarda satılmaktadır.

Kullanım şekli ise;

OKS en çok 21 tabletlik formlarda satılmaktadır. 21 gün süre ile her gün 1 adet hap kullanılır, kutu bitince 7 gün ara verilir, bu 7 günlük sürede adet kanaması gerçekleşir. 7 günlük arayı takiben yeni bir kutuya başlanır. Bu ilaçların kullanımında unutulmaması gereken bir nokta ilk kutuda koruyuculuğun düşük olduğudur, bu nedenle ilk kutuda mutlaka ek bir yöntemle korunmak gerekir.

• Doğum kontrol haplarının gebelikten koruyucu etkilerinin yanında pek çok yararlı etkileri de vardır;
• Adetleri daha düzenli hale getirirler.
• Adet öncesi gerginlik, adet ağrısı ve endometriozise ait şikayetleri azaltırlar.
• Rahim iç zarı ve yumurtalık kanseri riskini azaltırlar.
• Adet kanama miktarını azaltıp demir eksikliğinden kaynaklanan düzensizliği azaltırlar.
• Dış gebeliği önlerler.
• Rahim enfeksiyonlarını azaltırlar.
• Tekrarlayan fonksiyonel yumurtalık kistlerinin görülme sıklığını azaltırlar.
• Kemik erimesi ve romatoit artrit riskini azaltırlar.

Doğum Kontrol hapının dezavantajı ise Akciğer ve beyin damarlarındaki pıhtı atımında artış görülmektedir. Uzman hekim gözetiminde aile planlamasının yapılması bu açıdan da bir dönem taşımaktadır.

Ertesi Gün Hapları

Ertesi gün hapları korumasız cinsel ilişkiden sonra ya da istenmeyen durumlara bağlı gebelik korumasıdır. İlişki sonrası ilk 72 saat içerisinde alınması doğrudur. Memelerde hassasiyet, mide bulantısı, kusma gibi yan etkileri vardır.

Aylık veya 3 Aylık Enjeksiyonlar

Progesteron maddesi içeren kas içerisine doğrudan uygulanan iğnelerdir. Kullanım sırasında ilk aylarda düzensiz kanamalar olabilir. Koruyuculuğu %98 civarındadır.

Cilt Altı İmplantlar;

Bu yöntemle kolun iç kısmına yani cilt altına duruma göre 1 veya 6 adet kapsül yerleştirilir. Başarısızlık oranı düşüktür. En önemli avantajı yöntemi kullanan kadının cilt altına implant yerleştirildikten sonra herhangi bir çaba göstermeden 5 yıl süreyle gebeliği önler.

Yan etkileri kilo artışı, memelerde hassasiyet, düzensiz adet kanamaları olarak sıralanmaktadır.

Spiraller (Rahim İçi Araç,RIA);

Dünyada en yaygın kullanılan uzun süre etkili spirallerin dünya üzerinde kullanılan 3 tipi vardır.

• Katkısız RIA
• Bakırlı RIA
• Hormonlu RIA

Üllkemizde en çok kullanılanları ise spiral ise Bakır RIA’lardır. Spiralin yerleştirilmesi için uygun zaman ise adet dönemidir.

Kadında Sterilizasyon

Doğum kontrol yönnteminden farklı olarak üreminin sonlandırılmasını sağlayan cerrahi yöntemlerdir.

• Laparotomi ile açık ameliyatla tüplerin bağlanması.
• Laparoskopi ile tüplerin kapatılması, yakılması.
• Başka endikasyonlarla rahimin de çıkarılması gerekiyorsa rahim ameliyatı yani histerektomi
• Endoskopik bir yöntem olan histeroskop ile rahim içine girerek tüplerin tıkanması

30 yaşın üerinde cocuk sahibi olmuş kadınlarda her iki eşinde imzası alınarak uygulanmalıdır. Doğum yapmalarının sakıncalı olduğu, önemli sağlık sorunları olan kadınlarda da uygulanan yöntem yine sterilizasyondur.

Erkekte Sterilizasyon

Erkeğin tüplerinin bağlanması; vazektomi geri dönüşüm olanağı bulunan bir yöntemdir; ancak ameliyat sonrası üremenin açılması istenildiği durumda üreyebilirliğin azaldığı,sperm sayısının ve hareketinin azaldığı gözlenmiştir.